Rozstępy. Przyczyny powstawania, profilaktyka i metody usuwania rozstępów

Dzisiaj trochę informacji o rozstępach - problemie powszechnym, a nadal uważanym za wstydliwy. Niestety jest on częstym powodem naszych kompleksów (nie powoduje natomiast problemów zdrowotnych), bo każda z nas pragnie mieć piękne, gładkie i jędrne ciało. Można powiedzieć, że jest po prostu naszym subiektywnym defektem kosmetycznym. Wbrew powszechnym opiniom problem ten nie dotyczy tylko przyszłych i młodych mam, ale o tym za chwilę.

Rozstępy - rodzaje, lokalizacja i usuwanie rozstępów

Rozstępy to wrzecionowate, linijne pasma ścieńczałej, pomarszczonej skóry, wyglądem przypominające blizny, przebiegające równolegle do siebie (lub promieniście), zazwyczaj symetrycznie po obu stronach ciała. Są to blizny powstałe w warstwie skóry właściwej. Są one spowodowane nieprawidłowym działaniem białek, które są odpowiedzialne za elastyczność, jędrność i sprężystość skóry ( elastyna i kolagen). W takiej sytuacji dochodzi do uszkodzenia siateczki z włókien kolagenowych, a w konsekwencji do rozerwania jej (wtedy na skórze pojawiają się rozstępy). Skóra w miejscu występowania rozstępów jest pozbawiona przydatków (włosów, gruczołów łojowych i potowych).

Problem jest dość powszechny - szacuje się że problem dotyczy 70% młodych dziewcząt, a pośród młodych mam dotyczy już 90 % kobiet. Bardziej predysponowane do powstawania rozstępów są młode kobiety o jasnej karnacji - ze względu na zazwyczaj delikatniejszą i cieńszą skórę. Żeby było sprawiedliwie sprawa ta nie dotyczy tylko kobiet (oczywiście u mężczyzn ze względu na mocniejszą, grubszą budowę skóry występuje rzadziej), bo występowanie rozstępów stwierdza się u około 40% chłopców w okresie dojrzewania. Rozstępy pojawiają się też u osób otyłych oraz po stosowaniu steroidów ogólnie lub miejscowo. U tej samej osoby wraz z wiekiem tendencja do powstawania nowych zmian maleje (np. w drugiej ciąży zazwyczaj mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia rozstępów niż w pierwszej).

Rozstępy - lokalizacja

Rozstępy mogą występować w różnych miejscach (obszarach). Lokalizacja jest uzależniona m.in od płci oraz przyczyny powstawania. Rozstępy u osób otyłych występują na udach, brzuchu i biodrach, zaś u osób z chorobą Cushinga zajmują brzuch, pachy i pośladki.

Rozstępy u nastolatek i kobiet w ciąży

W zależności od przyczyny (okoliczności) w jakiej powstały rozstępy mogą pojawić się w nieco różnej lokalizacji.  Rozstępy w ciąży pojawiają się najczęściej na brzuchu, biodrach (tzw. boczkach), piersiach i udach. Rozstępy u nastolatek występują głównie na udach i pośladkach, na piersiach, na łydkach i pod kolanami i tworzą gęstą drobną siateczkę (w przeciwieństwie do ciążowych które mogą być mniej liczne ale szersze i dłuższe).

Najczęstszym miejscem występowania rozstępów u kobiet są:

- górna część ud;
- pośladki;
- brzuch;
- piersi;
- okolice stawu kolanowego;
- biodra;

Rozstępy u mężczyzn

U mężczyzn wyróżnia się: rozstępy nastolatków - wzrostowe (powstają w okresie dojrzewania u nastolatków- na udach i plecach w okolicy krzyżowo - lędźwiowej), rozstępy po siłowni (powstają na skutek gwałtownego przyrost masy mięśniowej podczas rzeźbienia sylwetki - najczęstsza lokalizacja: biceps, obręcz barkowa, uda i okolice kolan), rozstępy po sterydach (sterydy osłabiają skórę, przyrost masy mięśniowej w połączeniu z osłabioną skórą powoduje, że skóra łatwo pęka i powstają rozstępy- są one najtrudniejsze do usunięcia).

Rozstępy u mężczyzn pojawiają się najczęściej w miejscach tj.

- klatka piersiowa;
- plecy;
- obręcz barkowa;
- wewnętrzna strona ramion i pod ramionami;
- wewnętrzna strona ud;

Rozstępy na udach

Rozstępy  w tej lokalizacji powstają najczęściej u nastolatków (zarówno dziewcząt jak i chłopców). Pojawiają się w okresie dojrzewania i gwałtownego skoku wzrostu. U nastoletnich dziewcząt oprócz rozstępów na udach często pojawiają się też rozstępy na pośladkach, w okolicy kolan i na łydkach. Rozstępy te tworzą gęstą drobną siatkę. Problem z ich usuwaniem polega na tym, iż najczęściej kobiety zgłaszają się po kilku lub kilkunastu latach od ich powstania. Rozstępy te są sznurkowate mocno zwłókniałe, mimo iż są drobne to są głębokie i trudne do usunięcia. Często dziewczęta w wieku 13-14 lat (a wtedy już mogą pojawiać się rozstępy) nie są jeszcze na tyle świadome swojego ciała. W celu usuwania rozstępów pojawiają się gabinetach w wieku 20-30 lat ze starymi rozstępami (rozstępy w fazie zapalnej, kiedy jeszcze łatwo je usunąć są tylko prze około 6 miesięcy od powstania).

Rozstępy w ciąży

Rozstępy powstają zazwyczaj pod koniec drugiego i w trzecim trymestrze ciąży. Najczęstszą lokalizacją rozstępów powstających w ciąży jest oczywiście brzuch, biodra, a także piersi. Rozstępy powstające w ciąży są zazwyczaj długie i dość szerokie (różni je to od rozstępów powstających u nastolatek). Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo powstania rozstępów w czasie ciąży niezwykle ważna jest profilaktyka i właściwe przygotowanie skóry do ciąży. Jak wiadomo skóra aby była elastyczna musi być odpowiednio nawilżona i natłuszczona. Oczywiście nie bez znaczenia jest w tym przypadku także aktywność fizyczna- mięśnie o właściwym napięciu powodują, że skóra także jest bardziej elastyczna i mniej narażona na zrywanie włókien. Jeśli mamy predyspozycje do powstawania rozstępów to warto przed planowaną ciążą skorzystać z serii specjalistycznych zabiegów w gabinecie, które poprawią stan, strukturę oraz elastyczność i jędrność skóry w miejscach najbardziej podatnych na rozciąganie- (pamiętajmy, że oprócz rozstępów w ciąży czyha na nasze ciało także cellulit). Problemem w szybkim i skutecznym usuwaniu rozstępów powstających w ciąży jest właśnie trwająca jeszcze ciążą oraz okres karmienia piersią - w tym czasie nie można zastosować większości wykorzystywanych w redukcji rozstępów. W czasie ciąży niewiele możemy zrobić poza nawilżaniem i natłuszczaniem skóry- używamy preparatów, które są dozwolone dla przyszłych mam. Po urodzeniu dziecka i okresie połogu jest więcej możliwości. Jednak jeśli kobieta karmi piersią to można skorzystać tylko z niektórych metod usuwania rozstępów w gabinecie (ale niestety bardzo niewielu).

Na samym początku zanim pojawi się rozstęp obserwujemy pieczenie i swędzenie skóry, dopiero po pewnym czasie dostrzegamy czerwone,a później jasnoperłowe prążki.

Rozstępy białe i rozstępy czerwone - fazy powstawania rozstępów

W powstawaniu rozstępów wyróżnia się dwie fazy: fazę zapalną i fazę zanikowa. W fazie zapalnej mamy do czynienia z rozstępami czerwonymi - stosunkowo łatwymi do usunięcia, zaś w fazie bliznowacenia powstają rozstępy białe, których usunięcie całkowite jest czasami niemożliwe.

fot. Patrick Fitzgerald

Faza zapalna 

Faza zapalna trwa do około pół roku od powstania rozstępu. Rozstępy przybierają wtedy kolor sinoczerwony (czerwony), są wyniosłe i obrzękowe. Dochodzi wtedy do obrzęku w skórze właściwej, miejscowego stanu zapalnego wokół zmian, rozszerzenia naczyń krwionośnych i nacieku komórek zapalnych (limfocytów), w takim miejscu występuje głównie kolagen typu III (świadczy to o uszkodzeniu struktury skóry). Rozstępy biegną równolegle do siebie, a prostopadle do kierunku rozciągania skóry, w tej fazie ich długość to około 1-2 cm (później się wydłużają) i około 0,5-4 cm szerokości (przy usuwaniu mniej liczy się ich szerokość, bardziej istotna jest głębokość). Co ważne: w tej fazie można je jeszcze wyeliminować bez śladu. Rzadko, ale zdarza się, iż rozstępy w kolorze czerwononiebieskim mogą mieć przez cały czas takie zabarwienie (nie zmienić barwy na perłowobiałą) - jeśli tak się dzieje to ma to związek z zaburzeniami hormonalnymi.

Faza bliznowacenia, zanikowa 

W fazie zanikowej rozstępy bledną, przybierają kolor perłowobiały. Rozstępy są atroficzne, lekko zapadnięte i pomarszczone. W tej fazie dochodzi do dalszych zmian we włóknach tkanki łącznej (kolagenowych, elastynowych i retikulinowych), ścieńczenia naskórka, spłycenia granicy skórno-naskórkowej, zmniejszenia grubości i destrukcji w tkance łącznej skóry właściwej. Na tym etapie walka z rozstępami jest już bardzo trudna - usunięcie ich w 100% jest bardzo czasochłonne, bolesne, kosztowne, a niestety czasami nawet niemożliwe.

Kto jest predysponowany do występowania rozstępów?

Z tym problemem borykają się już nastolatki w okresie dojrzewania, osoby otyłe, kobiety w ciąży , a także w okresie menopauzy, osoby ze skłonnością do wahań wagi, sportowcy i kulturyści oraz osoby przyjmujące leki steroidowe (leczenie ogólne i długotrwałe leczenie miejscowe).

Podział przyczyn występowania rozstępów

Przyczyny predysponujące (prowadzące) do rozwoju rozstępów możemy podzielić na:
- fizjologiczne (dojrzewanie, ciąża);
- hormonalne (np. w chorobie Cushinga - nadmiar wydzielania koryzolu przez nadnercza (najczęściej spowodowane gruczolakiem przysadki mózgowej- rozstępy są grubsze, liczniejsze i bardziej widoczne, ponadto mogą występować nawet w miejscach nietypowych: szyja, twarz, dłonie);
- polekowe ( u osób stosujących terapie steroidami);
- dietetyczne (wahania wagi - "diety cud", otyłość);
- zawodowe (kulturyści);
- genetyczne i osobnicze - wpływ czynników wrodzonych;

Przyczyny powstawania rozstępów

Jest wiele przyczyn powstawania rozstępów, do najczęstszych zaliczamy:

- nagły przyrost masy ciała - zarówno tkanki tłuszczowej jak i mięśni (ciąża, otyłość, kulturystyka);
- ciąża;
- leczenie kortykosteroidami (ogólne i miejscowe);
- czynniki hormonalne (zaburzenia hormonalne);
- niskobiałkowa dieta i niedożywienie;
- przewlekłe schorzenia wątroby;
- wahania wagi (gwałtowne schudnięcie i przytycie);
- czasami stosowanie preparatów hormonalnych: u mężczyzn - anabolików ( do szybszego zbudowania masy mięśniowej), a u kobiet - pigułek antykoncepcyjnych (zwiększony poziom estrogenów może w pewnym stopniu przyczynić się po powstawania rozstępów);
- silny stres (wydziela się wtedy duże ilości koryzolu);

Słów kilka o kortyzolu
Kortyzol jest hormonem wydzielanym przez korę nadnerczy (nadzorowane jest to przez przysadkę mózgową). Nadmiar tego hormonu we krwi zakłóca pracę fibroblastów - komórek odpowiedzialnych za produkcję kolagenu i elastyny. W normalnym stanie nasze włókna kolagenowe są bardzo wytrzymałe: aby zerwać włókno kolagenowe o średnicy 1 mm trzeba 10 kg obciążenia. Niestety kortyzol (jego nadmiar) potrafi zniszczyć tę zdolność - włókna stają się kruche i łatwo ulegają pęknięciom i rozerwaniu.

Profilaktyka - jak zapobiegać powstawaniu rozstępów?  

Jest to sprawa trudna, niestety czasami niemożliwa. Ale wart próbować stosując się do następujących zasad:
- kontrolowanie wagi (utrzymywanie jej na możliwie równym poziomie, wskaźnik BMI poniżej 24,9);
- unikanie gwałtownych wahań wagi (unikanie diet powodujących szybki spadek masy ciała, i unikanie efektu jo-jo);
- właściwe odżywianie - dieta bogata w białka (mięso, ryby), witaminy (zwłaszcza A, E, C, PP, B5) i minerałów (zwłaszcza krzem i cynk);
- aktywność fizyczna (ćwiczenia nie przesadnie intensywne, ale z obciążeniem  - aktywność nie wyczynowa i nie siłowa);
- masaże (automasaż w domu i masaże  w gabinecie);
- natłuszczanie i ujędrnianie skóry, stosowanie kosmetyków przeciw rozstępom w okresie największego ryzyka ich powstawania tj. oliwki, balsamy, masło shea - kobiety w ciąży powinny używać oliwki lub kosmetyków specjalnych dla kobiet w tym stanie (żeby nie zaszkodzić maluszkowi);
- zabiegi pojędrniające i uelastyczniające skórę;
- kontrola gospodarki hormonalnej;
- ochrona przed czynnikami środowiska tj. UV, niskie temperatury, przegrzanie;

Kremy na rozstępy

Kremy, balsamy czy serum są skutecznym sposobem profilaktyki powstawania rozstępów oraz mogą być pomocne w redukcji rozstępów w fazie zapalnej. W przypadku białych starych rozstępów kremy nie pomogą nie usuną rozstępów, mogą jedynie delikatnie poprawić stan skóry co spowoduje że skóra będzie bardziej elastyczna, napięta i gładka (mogą jedynie optycznie zmniejszyć widoczność rozstępów).

Składniki aktywne stosowane w produktach przeciwrozstępowych i w kosmetykach używanych w fazie zapalnej rozstępów:

- wyciąg z soi (antyoksydant, przeciwzapalny, pobudza fibroblasty);
- wyciąg z wąkorotki azjatyckiej (Centilla asiatica);
- skrzyp (pobudza fibroblasty);
- bluszcz (ograniczenie zmian skórnych);
- aloes (posiada właściwości gojące);
- pirogronian sodu (stymuluje fibroblasty);
- kwas mlekowy (zmniejsza rogowacenie naskórka);
- związki krzemu - silanole (regenerują włókna kolagenowe i elastynowe, antyoksydant);
- witaminy A, C, E - antyoksydanty;
- olej z kiełków pszenicy;
- peptydy;
- retinol;
Pomocne mogą być także kosmetyki o działaniu złuszczającym z kwasem glikolowym lub salicylowym. Stosuje się je do uzyskania podrażnienia skóry, a później stosuje się naprzemiennie z kosmetykami o działaniu łagodzącym i nawilżającym (np. kwasem hialuronowym i alantoiną)

Rozstępy - usuwanie rozstępów (metody)

Ze względu na to, iż rozstępy są powszechnym defektem kosmetycznym kosmetologia, dermatologia i chirurgia proponuje nam liczne metody pozbycia się tych problemów. Skuteczność stosowanych metod zależna jest od tego jak głębokie są rozstępy, czasu- od momentu kiedy się pojawiły i przede wszystkim fazy ich rozwoju- jeśli zapalna to dość szerokie pole do popisu, jeśli zanikowa- to sprawa znacznie się komplikuje. Pamiętajmy usuwanie perłowobiałych (starych) rozstępów jest trudne, czasochłonne, kosztowne i niestety może się zdarzyć że nie osiągniemy zadowalającego efektu. Nie mam na celu zniechęcania nikogo do podjęcia próby ich pozbycia się nawet tymi "bolesnymi" metodami - to jest sprawa indywidualna, trzeba rozważyć wszystkie "za" i "przeciw", zapoznać się z przeciwwskazaniami. Stosując nawet te bardziej powierzchowne metody uzyskamy efekt, który przynajmniej trochę poprawi nam samopoczucie tzn. gładszej, jędrniejszej skóry (rozstępy staną się wtedy trochę mniej widoczne).

Postępowanie terapeutyczne:

Rozstępy w fazie zapalnej:

- peelingi chemiczne (np. kwas migdałowy, TCA (trójchlorooctowy), pirogronowy, salicylowy, glikolowy (np. 70%), yellow peel plus (to 53% rezorcyny i roztwór Jessnera - kwas salicylowy, rezorcynol i kwas mlekowy) - konieczne jest kilkukrotne powtórzenie zabiegu w zależności od zaawansowania problemu.
Peelingi chemiczne polega na działaniu substancji chemicznych o właściwościach złuszczających na skórę. Peelingi mają różne poziomy złuszczania bardzo płytki, płytki, średniogłęboki i głęboki (ale o tym w innym poście). Ścieranie warstw naskórka - oczyszcza z martwych komórek, stymuluje odnowę komórkową, zwiększa syntezę kolagenu i elastyny (usuwa też nadmiar sebum i zaskórniki). Ponadto peelingi chemiczne świetnie przygotowują skórę do innych zabiegów np. mezoterapii (powoduje to usprawnienie przenikania substancji aktywnych wgłąb skóry. Ceny zabiegów są uzależnione od powierzchni na jakiej jest wykonywany zabieg, a także rodzaju kwasu.
- mikrodermabrazja - złuszczanie naskórka przy użyciu kryształków korundu, diamentowej głowicy lub też tlenu (oksybrazja) - w jednym z kolejnych postów opiszę dokładnie na czym polega zabieg. Mikrodermabrazję można łączyć podczas zabiegu z kwasami (najpierw mikro, potem kwas np. migdałowy), lub też można ją potraktować jako mechaniczny peeling przed wykonaniem mezoterapii. Cena zabiegu mikrodermabrazji to ok 150- 250 zł.
- mezoterapia (igłowa lub bezigłowa) - metoda igłowa to miejscowa śródskórna iniekcja substancji (koktajli witaminowych, mieszanek z kwasem hialuronowym i witaminą C), za pomocą cienkiej i krótkiej igły wprowadzamy w skórę substancje regenerujące skórę, poprawiające jej napięcie i elastyczność,a także odżywcze dla skóry - w przypadku rozstępów - preparaty pobudzające fibroblasty do produkcji kolagenu i elastyny. Zabiegi często wykonywane w seriach np. 4-8 zabiegów w odstępie co tydzień (lub 2), a potem przez kolejne 6 miesięcy - jeden zabieg przypominający w miesiącu. Jeden zabieg w zależności od użytego rodzaju ampułki to około 350 zł (zależy oczywiście od powierzchni i ilości zużytego preparatu);
- RF mikroigłowa (zabieg wykorzystujący fale radiowe - radiofrekwencja);
- TMT (poddanie skóry impulsom elektrycznym);
- zabieg z zastosowaniem zimna - Cryolif;
- tretinoina;

Rozstępy w fazie zanikowej 

W tej fazie stosuje się zabiegi połączone przynajmniej dwóch powyższych metod lub też następujące zabiegi:
- dermabrazja - kontrolowane przez lekarza złuszczanie przy użyciu urządzenia podobnego do wiertła dentystycznego, zabieg głęboki może sięgać aż do skóry właściwej, obecnie wykonywany dość rzadko, bardzo bolesny - wykonywany w znieczuleniu lub narkozie, po zabiegu potrzebna kilkudniowa rekonwalescencja, na ranie powstaje strup, całkowicie odnowioną gładką skórą w pełni możemy się cieszyć po kilku miesiącach.
- dermabrazja laserowa (laser CO2 i erbowy) - zabieg w znieczuleniu ogólnym, lekarz tak długo pracuje nad rozstępem, aż dojdzie do tzw. odparowania, dochodzi do kontrolowanego uszkodzenia w warstwie skóry właściwej. Jak po dermabrazji mechanicznej również potrzebna jest około 2 tygodniowa rekonwalescencja. Plus - zazwyczaj wystarcza jeden zabieg (nie ma konieczności powtarzania). Na minus - bolesność, dość długi czas rekonwalescencji i wysoka cena od około 3000 do nawet 10000 złotych.
- RF mikroigłowa;
- laseroterapia (lasery Fraxel, Mosaic eCO2, Pixel)
- plasma fraksyjna;
- IPL;
- chirurgiczne wycięcie rozstępów - zabieg wykonywany niezwykle rzadko;

fot. Philipp

Reasumując: jak zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć! Jeśli już rozstępy  się pojawią to przystąpmy do walki z nimi jak najwcześniej - to pozwoli nam osiągnąć oczekiwany efekt w krótszym czasie, mniej boleśnie i nie rujnując się finansowo. Jeśli posiadamy już takie "stare" rozstępy to też nie warto się załamywać, trzeba podjąć walkę - nawet jeśli nie uda się usunąć ich całkowicie ( będą cieńsze) to na pewno na elastycznej i jędrnej skórze z wygładzonym peelingami naskórkiem będą one o wiele mniej widoczne. Najgorzej jest nic nie robić, chyba że akceptujemy swoje defekty kosmetyczne. Bo najważniejsze dla zdrowia i urody to brak stresu i dobre samopoczucie.