Aronia. Sok z aronii - właściwości.

Aronia

Aronia czarnoowocowa (Aronia Melanocarpa) to owocodajny krzew odkryty około 300 lat temu we wschodnich rejonach Ameryki Północnej (ojczyzna aronii - tam do dziś rośnie w stanie dzikim wykazując ogromne właściwości przystosowawcze) - teren obecnej Kanady i USA. Do Europy sprowadzona została w pierwszej połowie XIX jako okaz do rosyjskich ogrodów botanicznych. W ostatnich kilkudziesięciu latach aronia jest przedmiotem licznych badań naukowych poświęconych jej właściwościom leczniczym - dotyczą one głównie jej przydatności w walce  z nowotworami oraz chorobami układu krążenia. Aronia jest łatwo dostępna w Polsce, ponieważ jesteśmy jednym z większych producentów tego owocu.

Aronia - uprawa

Aronia należy do roślin z rodziny różowatych (Rosaceae), jest więc dość blisko spokrewniona z jabłkiem i gruszką, ale najbliższa jest jej jarzębina. Aronia nie jest wymagająca w uprawie, mało istotny jest rodzaj gleby na jakiej rośnie (rośnie nawet na ubogich glebach - klasy od IV do VI, kamienistych zboczach, torfowiskach - preferuje glebę kwaśną, oczywiście najlepiej rośnie na glebach żyznych). Aronia jest rośliną światłolubną, dlatego miejsce do jej uprawy powinno być słoneczne lub w półcieniu. Roślina jest świetnie wpasowana w nasz klimat - jest bardzo odporna nawet na wysokie mrozy (- 35 do nawet -40 C).

Aronia jest krzewem dość wysokim osiągającym do nawet 3 m wysokości (zazwyczaj ok 2,5 m) i

średnicy od 1,5 do 2 metrów (sadzimy ją właśnie w takich odstępach, im gorsza gleba tym mniejsza odległość między krzewami). To co ważne dla osób uprawiających to fakt, iż aronia jest odporna na choroby i szkodniki. Negatywny wpływ na wielkość plonów może mieć jedynie susza w sezonie letnim, czyli w okresie intensywnego wzrostu i dojrzewania owoców (wtedy potrzebuje najwięcej wody, jeśli brakuje deszczu to należy podlewać krzewy). Krzew aronii zaczyna owocować już w drugim najpóźniej w trzecim roku życia (rozmnażanie wegetatywne poprzez sadzonki), a co ważniejsze jego produktywność wynosi nawet do 20 lat.
Okres kwitnienia aronii to druga połowa maja - krzew w tym okresie pokrywają piękne białe kwiaty zebrane po około 20 w baldachogrona (średnica jednego baldachogrona to około 5 - 6 cm). Owoce dojrzewają jednocześnie więc zbiór plonów odbywa się jednorazowo w drugiej połowie sierpnia lub na początku września.
Aronia jest coraz częściej sadzona w przydomowych ogródkach i ogródkach działkowych, czasami jest też traktowana jako roślina ozdobna, dekoracyjna - ze względu na piękne kwiaty wiosną i liście w ognistych kolorach jesienią (najpierw przybierają barwę pomarańczową, następnie czerwoną).
Ja natomiast skupię się dziś na aronii jako owocu cennym dla zdrowia.

Aronia - owoce

Owoce aronii to jagody, okrągłe lub lekko wydłużone o barwie ciemnogranatowej, prawie czarnej. Owoce pokryte są lekkim woskowym nalotem. Pojedyncza jagoda (kulka) ma średnicę 8 - 12 mm i masę ok 1 - 1,5 g. Smak aronii jest cierpki, ale słodkawy. Aronię można jeść w postaci świeżej, ale ze względu na smak mało jest entuzjastów spożywania jej na surowo, częściej natomiast spożywa się ją w postaci przetworów.

Aronia - źródło witamin, minerałów i antyoksydantów

fot. Wendy Cutler

Swoje liczne wręcz magiczne właściwości zdrowotne aronia zawdzięcza składnikom w niej zawartym. W ogromnej mierze moc swą zawdzięcza bardzo wysokiej zawartości witaminy P czyli tzw.  bioflawonoidów (należą do grupy polifenoli, silne antyoksydanty). W 100 g owoców aronii znajduje się od 1200 do 5000 mg witaminy P (średnio 2500 - 3500 mg) - jest to naprawdę imponujący wynik plasujący aronię na bardzo wysokim miejscu biorąc pod uwagę zawartość antyoksydantów. Najważniejsze wśród bioflawonoidów aroniowych są: antocyjany (ciemne barwniki decydujące o kolorze), flawonoidy - rutyna i kwercetyna, katechiny i procyjanidyny. W aronii z cennych roślinnych związków znajdziemy także: fenolokwasy (głównie kwas chlorogenowy o działaniu przeciwzapalnym i przeciwnowotworowym), pektynę (błonnik) i taniny (garbniki), które decydują o cierpkim smaku owoców aronii (ich wysoka zawartość zapobiega szybkiej fermentacji owoców). Ale to nie wszystko, bo aronia to także dobre źródło witamin: C, E, PP, B2, B6, B9 (kwas foliowy), beta karotenu oraz cennych dla zdrowia minerałów: wapń, magnez, potas, fosfor, żelazo, molibden, mangan, miedź, bor i jod. Wspólne występowanie bioflawonoidów i witaminy C jest korzystne, ponieważ związki te poprawiają wchłanianie i działanie witaminy C, a ta z kolei ma istotny wpływ na regenerację innej ważnej witaminy, a mianowicie witaminy E (zwanej witaminą młodości).

Właściwości zdrowotne aronii i soku z aronii

Właściwości zdrowotne aronii wynikają z bogactwa zawartych w niej składników. Flawonoidy, antocyjany i inne związki z grupy polifenoli należą do silnych, naturalnych antyoksydantów, które nie tylko opóźniają procesy starzenia, ale przede wszystkim są pomocne w profilaktyce nowotworowej i problemach z krążeniem.
Flawonoidy aroniowe wzmacniają i uelastyczniają naczynia krwionośne oraz zmniejszają ich przepuszczalność. Aronia zmniejsza utlenianie lipidów, jest pomocna w obniżaniu poziomu cholesterolu (LDL i całkowitego) i usuwaniu złogów cholesterolu z naczyń krwionośnych, a także obniża ciśnienie krwi, co powoduje że jest pomocna zarówno w profilaktyce jak i leczeniu dolegliwości układu krążenia (np. nadciśnienie, zapobieganie miażdżycy) oraz chorób żył m.in żylaków, hemoroidów.
Aronia jest owocem o najsilniejszych właściwościach antyoksydacyjnych, skutecznie eliminuje wolne rodniki, które mogą uszkadzać komórki lub prowadzić do ich mutacji. W ten sposób obniża więc ryzyko rozwoju nowotworów (działanie profilaktyczne). Ten silny potencjał antyoksydacyjny jest także pomocny w łagodzeniu skutków ubocznych radio- i chemioterapii stosowanych w leczeniu nowotworów.
O właściwościach flawonoidów na naczynia krwionośne już pisałam, ale działanie antocyjanów jest szczególnie widoczne w naczyniach siatkówki oka (gałce ocznej). Antocyjany poprawiają mikrokrążenie oczne, a ponadto przyspieszają regenerację barwnika wzrokowego rodopsyny, który w dużej mierze odpowiada za jakość widzenia. Antocyjany jak wiadomo są też bardzo silnymi antyoksydantami zmniejszają więc ryzyko wystąpienia lub opóźniają pojawienie się chorób oczu związanych z szkodliwym działaniem wolnych rodników tj. zaćma, jaskra i starcze zwyrodnienie plamki żółtej. Ekstrakt i sok z aronii poleca się także kierowcom, osobom pracującym przed komputerem lub w złym oświetleniu. Jak widać nie bez powodu ekstrakty z ciemnych owoców bogatych w antocyjany są powszechnie stosowane także w okulistyce (duże znaczenie profilaktyczne).
Inne właściwości zdrowotne soku z aronii:
- ma działanie odmładzające;
- zapobiega powstawaniu lub zmniejsza stres oksydacyjny w organizmie;
- zawarte w aronii składniki regulują poziom cukru we krwi i pomagają utrzymać go na właściwym poziomie (pomocny dla diabetyków)
- sok z aronii jest niezastąpiony w podwyższaniu odporności i wzmacnianiu organizmu, wspiera organizm w walce z infekcjami, co jest szczególnie przydatne w okresie jesienno - zimowym.
- antocyjany poprawiają krążenie w mózgu tym samym powodując jego lepsze dotlenienie i odżywienie, ma to ogromny wpływ a poprawę pamięci i koncentracji oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób neurodegeneracyjnych;
- przyspiesza gojenie ran;
- zwiększa odporność na promieniowanie UV, oczywiście nie zastępuje filtrów UV, ale wspomaga mechanizmy obronne skóry;
- oczyszcza organizm z toksyn (szczególnie ze zgromadzonych w organizmie metali ciężkich jak np. ołów);
- zmniejsza skutki różnego rodzaju napromieniowania np. od monitorów czy telewizora;
- łagodzi dolegliwości związane ze stresem i ciągłym napięciem nerwowym;

Kiedy warto sięgać po aronię i jej przetwory? Aronia - na co pomaga?

Ze względu na wysoką zawartość związków o właściwościach antyoksydacyjnych aronia może być naprawdę cennym i skutecznym antidotum na wiele chorób cywilizacyjnych (szczególnie tych, których rozwój związany jest z degenerującym działaniem wolnych rodników). Aronia i jej przetwory jest polecana każdemu kto chce się cieszyć dobrym zdrowiem oraz jak najdłużej zachować młodość (także młody wygląd skóry).
Na co pomaga aronia i sok z aronii?
Po aronię i sok z aronii warto sięgać szczególnie w następujących dolegliwościach:
- nadciśnienie (sok z aronii spożywany codziennie skutecznie obniża ciśnienie krwi);
- arterioskleroza (miażdżyca);
- inne choroby układu krążenia np. choroba niedokrwienna serca,
- choroby naczyń krwionośnych np. żylaki, hemoroidy, pajączki, teleangiektazje, częste powstawanie siniaków i wylewów podskórnych;
- choroba popromienna;
- cukrzyca - aronia reguluje i pomaga utrzymać na prawidłowym poziomie glukozę we krwi;
- przeziębienie i infekcje dróg oddechowych - sok z aronii łagodzi objawy, a ponadto wzmacnia odporność;
- katar żołądka;
- schorzenia oczu (szczególnie te związane z uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki czyli: jaskra, zaćma oraz starcze zwyrodnienie plamki żółtej);
- łagodzi dolegliwości w chorobach trzustki i wątroby (przyspiesza regenerację hepatocytów);
- chemioterapia i radioterapia - sok z aronii łagodzi skutki uboczne leczenia antynowotworowego;
- profilaktyka nowotworowa - codzienne spożywanie aronii lub jej przetworów (ze względu na wysoki poziom antyoksydantów) zmniejsza ryzyko uszkadzania i mutacji komórek, a co za tym idzie obniża ryzyko rozwoju komórek nowotworowych
- problemy z pamięcią i koncentracją, a także choroby neurodegeneracyjne: Alzheimer i Parkinson, a także demencja starcza;
Aronia jest polecana osobom spędzającym dużo czasu przed monitorem komputera lub telewizorem. Po pierwsze antocyjany zawarte w owocach poprawiają jakość i ostrość widzenia. Po drugie wysoki potencjał antyoksydacyjny aronii zmniejsza skutki promieniowania monitorów. Warto też sięgać po sok z aronii w celu oczyszczenia organizmu z toksyn (głównie metali ciężkich np. ołów).

Spożywanie aronii jest niewskazane u osób z nadkwasotą oraz wrzodami żołądka i dwunastnicy.

Aronia - jak ją jeść? Przetwory z aronii?

fot. Cranbrook Science

Oczywiście jak każdy owoc tak i aronię można jeść na surowo - jednak jej cierpki smak powoduje, że mało jest entuzjastów spożywania jej na surowo. Oczywiście biorąc pod uwagę ogrom właściwości zdrowotnych można próbować się przełamać mówiąc sobie, że gorzki lek najlepiej leczy, ale można też przemrozić owoce aronii przez 48 h w zamrażalniku w celu pozbycia się goryczy (podobnie jak z owocami tarniny) - co ważne nie traci nic na wartości. Jeśli mimo wszystko nie potrafimy się przełamać do smaku aronii to zamiast rezygnować z jej spożywania warto zrobić z niej smaczne i zdrowe przetwory. Ze względu na wysoką zawartość barwników antocyjanowych przetwory z aronii mają piękną, czystą, rubinową barwę. Najbardziej popularnym przetworem jest sok z aronii - o tym jak go zrobić przeczytasz poniżej. Ale aronia ma o wiele szersze zastosowanie, można z niej zrobić pyszne dżemy, konfitury (warto zrobić bo świetnie nadają się jako dodatek do mięs i drobiu), marmolady, powidła, galaretki, syropy, koncentraty a dla osób pełnoletnich polecam także wino, nalewkę lub likier z aronii (świetnie sprawdzą się na rozgrzanie w długie zimowe wieczory - oczywiście jak we wszystkim zalecany jest umiar). Można także zrobić suszoną aronię - po zalaniu wrzątkiem otrzymamy zdrowy i aromatyczny napar w rubinowym kolorze. Suszenie aronii odbywa się po zbiorze, owoce rozkładamy cienką warstwą najlepiej np. na sicie w miejscu suchym, ciemny i przewiewnym, w niezbyt wysokiej temperaturze. Można też wysuszyć aronię w nagrzanym do 70 C piekarniku, przy uchylonych drzwiczkach - cienka warstwa owoców (wcześniej dokładnie umytych i osuszonych) na blaszce.

Aronia - jak zrobić sok z aronii? - przepis

Naturalny sok z aronii jest klarowny i ma bardzo trwałą rubinowo - czerwoną barwę. Najbardziej cenny jest oczywiście sok wyciskany na świeżo - zawiera najwięcej cennych dla zdrowia składników, dobre rozwiązanie w sezonie. Ze względu na liczne właściwości zdrowotne soku z aronii nie powinno zabraknąć w żadnym domu szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Jak zrobić domowy sok z aronii?
Sok z aronii można wykonać na różne sposoby. Ja przedstawię dwa z nich, czyli zrobienie soku w sokowniku lub gotując w garnku.

Sok z aronii z sokownika

Jeśli posiadacie w domu sokownik to zrobienie soku z aronii jest banalnie proste. Jeśli mamy już obraną aronię, to należy ją dokładnie umyć i delikatnie osuszyć. Następnie przygotowane owoce umieszczamy w sokowniku i zasypujemy cukrem. Owoce aronii zmieszane w cukrem poddane działaniu pary wodnej dają w krótkim czasie klarowny sok o prawie czarnej barwie. Jak dla mnie to najszybszy i najlepszy sposób na zrobienie soku także z innych owoców. Gorący sok wlewamy do wyparzonych butelek lub słoiczków. Dla pewności, że przetwory wytrzymają całą zimę możemy je także zapasteryzować (w zależności od wielkości butelki czy słoiki gotujemy - 10 do 15 minut).

Przepis na sok z aronii gotowany w garnku

Do zrobienia soku potrzebujemy: 2 kg aronii, kilkadziesiąt liści wiśni (około 30 - 40), około 2 kg cukru i kwasek cytrynowy (można dodać niewielką ilość do smaku). Jak w poprzednim przypadku owoce dokładnie myjemy i osuszmy. Następnie aronię wkładamy do garnka, wrzucamy liście wiśni i zalewamy to około 3 litrami wody. Gotujemy około 20 minut, po tym czasie zlewamy i przecedzamy sok. Do gorącego soku dodajemy cukier (dokładnie mieszamy), a w razie potrzeby kwasek cytrynowy. Gorący sok przelewamy do wyparzonych butelek lub słoików. Tak jak w poprzednim przypadku przetwory można też pasteryzować około 10 - 15 minut.



Aronia jest też wykorzystywana w przemyśle spożywczym jako naturalny barwnik do przetworów tj. wina, galaretki, likiery. W kosmetyce zaś rozcieńczony sok z aronii stosuje się do przemywania oparzeń słonecznych (działa łagodząco, zmniejsza rumień).