Trądzik - objawy, przyczyny, leczenie. Rodzaje trądziku.

Trądzik

fot. mahmoud99725

Trądzik pospolity tzw. trądzik młodzieńczy (Acne vulgaris) jest najczęstszą chorobą skóry wieku młodzieńczego, dotyczy bowiem 60 - 80% młodzieży w okresie dojrzewania (między 12 a 20 rokiem życia). Szczyt zapadalności na trądzik u dziewcząt przypada między 14 a 17 rokiem życia, u chłopców zaś ma to miejsce nieco później. Przebieg trądziku jest zazwyczaj ostrzejszy u mężczyzn niż u kobiet (85% chorych przechodzi łagodną postać trądziku, pozostałe 15% niestety dotyka postać ciężka). Nierzadko zdarza się także, że stan chorobowy może się utrzymywać do 30 r życia, a nawet dłużej. Trądzik pospolity związany jest oczywiście z łojotokiem, a także z powstawaniem w okolicach łojotokowych zaskórników (otwartych i zamkniętych), grudek, krostek i cyst. Trądzik pospolity zwykle daje silny odczyn zapalny, zaś nacieki zapalne często pozostawiają przebarwienia pozapalne i/lub małe blizny zazwyczaj o zanikowym charakterze. W przypadku trądziku najlepsze rezultaty przynosi ścisła i dobra współpraca pomiędzy kosmetologiem/ kosmetyczką, a lekarzem dermatologiem.

Trądzik pospolity - przyczyny

Kiedy i jak wykonać oczyszczanie cery? Jak wygląda zabieg mechanicznego (manualnego) oczyszczania twarzy?

fot. Hotel Costa Calero - Talaso&Spa

Oczyszczanie cery

Manualne oczyszczanie twarzy jest nadal jednym z najpopularniejszych zabiegów wykonywanym przez kosmetyczki w gabinetach kosmetycznych. Osobiście nie jestem fanką tego sposobu oczyszczania (chyba, że chodzi o cerę trądzikową - w przypadku której tego typu zabieg jest pomocny, a nie zawsze można skorzystać z innych metod dokładnego oczyszczania) - ale to moje prywatne zdanie. Osobiście wolę oczyszczanie skóry wykorzystując mikrodermabrazję lub peelingi kwasami, lub łącząc razem obydwie metody.
Jeśli na skórze twarzy zauważamy zaskórniki (otwarte i zamknięte) lub prosaki to warto zdecydować się na zabieg oczyszczania cery (oczywiście można także wykonać w zależności od potrzeb oczyszczanie dekoltu, pleców czy ramion - zabieg wygląda podobnie). Zabieg oczyszczania cery wspomaga funkcje skóry i poprawia jej wygląd (oczywiście nie bezpośrednio po zabiegu :-).
Usuwanie zanieczyszczeń skóry jest też bardzo ważnym elementem w pielęgnacji cery trądzikowej.

Oczyszczanie twarzy krok po kroku

Torbiele wychodzące z gruczołów potowych i łojowych - prosaki i kaszaki. Jak pozbyć się prosaków i kaszaków?

Na początek słów kilka o tym czym są torbiele. Torbiele należą do zmian zastoinowych i nie są nowotworami łagodnymi (jak niektórzy mylnie sądzą). Torbiele powstają w wyniku zatrzymania wydzieliny gruczołów potowych, bądź też gruczołów łojowych. Do najpopularniejszych zmian tego typu należą: prosaki, kaszaki, a także torbielak potowy.

Prosaki (milium)

Prosaki są zazwyczaj torbielami gruczołu potowego lub łojowego, które powstały na skutek nadmiernego rogowacenia wydzieliny zatrzymanej w wyniku zaczopowania ujścia mieszka włosowego (w skrócie prosaki to zastoina wydzieliny gruczołu potowego bądź łojowego).

Jak wyglądają prosaki?
Na pewno każda z Was je widziała. Prosaki to maleńkie, białawe, twarde twory, który prześwitują przez naskórek (znajdują się tuż pod naskórkiem - bardzo powierzchownie) i są wyraźnie odgraniczony od otoczenia. Zazwyczaj są wielkości łebka szpilki (ziarnka maku lub prosa).

Gdzie występują prosaki? - lokalizacja 
Najczęstszą lokalizacją prosaków jest skóra twarzy - mogą występować licznie głównie na czole i na policzkach, a także w okolicy oczu i na powiekach. Inną dosyć częstą lokalizacją prosaków są okolice zewnętrznych narządów płciowych zarówno żeńskich jak i męskich (u kobiet na wargach sromowych: większych i mniejszych, u mężczyzn zaś na skórze trzonu i napletku prącia). Prosaki mogą też pojawić się w miejscu blizny pooperacyjnej lub też blizn po przewlekłych chorobach skóry.

Jak usunąć prosaki?

Tego typu zabiegi najczęściej wykonuje kosmetyczka. Pojedyncze prosaki usuwamy w następujący sposób: dezynfekujemy skórę na której znajduje się prosak, a następnie przekłuwamy prosak cienką igłą jednorazowego użytku, lancetem lub też skaryfikatorem. Po nakłuciu wyciskamy jego zawartość, a następnie ponownie odkażamy skórę. Pojedyncze prosaki można usunąć też elektrolizą. Jeśli występują prosaki mnogie (jest ich dużo na twarzy), to dobrym wyjściem na pozbycie się ich będzie złuszczanie mechaniczne lub chemiczne naskórka (peelingi kwasowe).

Kaszak (atheroma)

Wykwity skórne - jak je rozpoznać? Wykwity pierwotne i wtórne.

W kosmetyce i kosmetologii niezwykle istotna jest znajomość rozpoznania widocznych na skórze wykwitów, gdyż na tej podstawie decyduje się: czy można wykonać dany zabieg kosmetyczny lub czy jest on przeciwwskazany (byłby szkodliwy dla klienta). Często to właśnie doświadczona kosmetyczka lub kosmetolog są osobami, które widząc określone wykwity (mając podejrzenie, że dzieje się coś niepokojącego) kieruje klienta/pacjenta do lekarza.

Wykwity skórne

Określenie "wykwit" pochodzi od łacińskiego słowa "eflrescere" - co znaczy kwitnąć. Wykwity skórne są to zmiany skórne stwierdzone wzrokiem i dotykiem, które są reakcja skóry na działanie różnorodnych bodźców. Rozróżniamy wiele odmian wykwitów opierających się na określonych cechach morfologicznych, jednak bardzo ważne znaczenia ma tutaj ewolucja (postęp) poszczególnych zmian. Dlatego też najpopularniejszym podziałem wykwitów jest ich podział na wykwity pierwotne i wtórne.

Wykwity pierwotne i wykwity wtórne

Wykwity pierwotne zwane inaczej podstawowymi są pierwszymi powstającymi zmianami na skórze. Są one bezpośrednio związane ze stanem chorobowym.
Wykwity wtórne - wykwity te powstają w związku z ustępowaniem wykwitów pierwotnych, bądź też stanowią następstwo dalszego rozwoju wykwitów pierwotnych. Reasumując: wykwity wtórne albo są objawem zdrowienia, albo też objawem długotrwałych i przewlekłych zmian (zaawansowania choroby).

Wykwity pierwotne - rodzaje

Fototypy. Ocena wrażliwości na słońce.

Jedni opalają się na kolor złocistobrązowy szybko, bez oparzeń, inni zaś (w tym ja) mają problem ze zdobyciem nawet jasnobrązowej opalenizny. Dla niektórych trudne jest uzyskanie jakiejkolwiek opalenizny (dla osób z fototypem I opalenizna jest praktycznie niemożliwa), a ja tu mówię o pięknej, brązowej. Kilkanaście wizyt w solarium lub długie godziny na słońcu, a zanim pojawia się oczekiwana opalenizna to trzeba zaliczyć oparzenie słoneczne i rumień kilkukrotnie (wiem z własnej autopsji). Posiadając więc wiedzę na temat szkodliwość promieniowania UV (szczególnie dla osób z jasną karnacją) od kilku lat odpuszczam sobie opalanie (dla mnie zbyt duży wysiłek, niewspółmierny do efektu). Oczywiście nie znaczy to, że wcale nie wychodzę na słońce. Nie zmienia to faktu, że zazdroszczę osobom z ciemniejszą karnacją pięknej, brązowej opalenizny (no ale zawsze w razie potrzeby pozostaje mi opalanie natryskowe). Moja dość duża wrażliwość skóry na słońce i trudność w opalaniu wynika z tego, iż należę do osób z fototypem II. Czym jest fototyp i o czym decyduje?

Fototyp

Fototyp to osobnicza, indywidualna odpowiedź skóry na działanie promieniowania słonecznego. Określony kolor skóry, włosów, oczu warunkuje reakcję na UV (bo przecież kolor oczu czy włosów zależy od zawartości melaniny). Fototypy omówię na podstawie typów skóry wg Fitzpatricka. Klasyfikacja Fitzparika została opublikowana w 1988 r roku i oparta jest na sposobie reakcji skóry na światło UV. Skala ta zawiera 6 fototypów uzależnionych oczywiście od zawartości melaniny w skórze. Klasyfikacja ta jest bardzo użyteczna przy peelingach zwłaszcza chemicznych.

Fototyp I (celtycki) i II (północnoeuropejski)

Skóra sucha. Cechy, rodzaje i przyczyny suchej skóry. Jak pielęgnować suchą skórę?

fot. Ryan Cadby

Aby dobrać odpowiednie zabiegi (oraz kosmetyki do ich wykonania), a także właściwą pielęgnację domową najważniejsza jest prawidłowa diagnoza skóry. Pierwszym i podstawowym krokiem jest określenie (zdiagnozowanie) z jakim rodzajem skóry mamy do czynienia tzn. czy klientka posiada cerę suchą, normalną (bardzo rzadko występuje u osób dorosłych), tłustą czy mieszaną (oczywiście możemy mieć także do czynienia ze skórą trądzikową czy dojrzałą). Kolejnym nie mniej istotnym etapem jest określenie czy mamy do czynienia ze skórą wrażliwą - może ona dotyczyć każdego z wyżej wymienionych rodzajów cer (oczywiście wrażliwość częściej dotyczy skór suchych, ale zdarzają się także osoby ze skórą tłustą wrażliwą). Odpowiednia diagnoza rodzaju cery pozwala nam obrać właściwy kierunek pielęgnacji i dobór najbardziej odpowiednich (optymalnych) kosmetyków i zabiegów, które pozwolą nam w jak najlepszy sposób dbać o skórę (dać jej wszystko to czego potrzebuje, przywrócić właściwe funkcjonowanie oraz atrakcyjny i pełen blasku wygląd). Dziś więcej na temat skóry suchej - jak ją rozpoznać, jakie są przyczyny suchości i przede wszystkim na co zwrócić uwagę w pielęgnacji skóry suchej.

Skóra sucha

Jak sama nazwa wskazuje skóra sucha to skóra o niskiej zawartości wody w naskórku. W skórze tej może także dochodzić do zaburzeń rogowacenia naskórka i nieprawidłowych procesów złuszczania. W skórze suchej obserwuje się też obniżony poziom NMF (naturalny czynnik nawilżający) oraz zaburzone wytwarzanie lipidów warstwy ochronnej. Przyczynia się to do suchości naskórka, a to z kolei powoduje zakłócenia w procesie złuszczania. Najczęściej nasiloną suchość skóry stwierdza się u osób ze skórą nieprzetłuszczającą się (niska aktywność gruczołów łojowych) lub w okolicach ciała gdzie występuje niewielka ilość gruczołów łojowych np. na kończynach dolnych i górnych. Na twarzy- boczne partie (policzki) najczęściej są bardziej suche niż środek- nos i broda. Oczywiście o nawilżeniu naskórka decyduje zawartość wody, która zależy od wypadkowej dwóch procesów: odparowywania wody z naskórka (TEWL) oraz zdolności naskórka do zahamowania ucieczki wody (NMF, właściwa bariera ochronna). Prawidłowe zawartość wody w warstwie rogowej naskórka powinna wynosić 12-15%, jeśli zawartość ta spadnie poniżej 12% to mamy do czynienia ze skórą suchą, która jest mniej elastyczna, bardziej krucha- tym samym bardziej podatna na urazy mechaniczne (częściej powstawać mogą rany czy pęknięcia) oraz na niekorzystne działanie czynników atmosferycznych (wiatr, mróz, słońce). Posiadając cerę suchą należy pamiętać aby chronić ją przez cały rok - latem przed słońcem, zimą przed mrozem i wiatrem (długotrwałe narażanie skóry na niekorzystne czynniki atmosferyczne może przyspieszyć powstawanie zmarszczek.

Skóra sucha nie stanowi przeciwieństwa skóry tłustej- oba rodzaje cery mogą współistnieć u tej samej osoby (mamy z tym do czynienia w przypadku skóry mieszanej.

Cechy skóry suchej

Wpływ promieniowania na organizm i skórę. Rodzaje opalenizny.

fot. Emergency Brake

Kiepska pogoda, szarość czy brak słońca obniżają nastrój, a nawet prowadzić mogą do depresji. Jednak nadmiar słońca również może być szkodliwy - zbyt długie przebywanie na ostrym słońcu może powodować oparzenia słoneczne, udar cieplny, a w skrajnych przypadkach u osób starszych z problemami krążeniowymi nawet śmierć. Oczywiście nie chcę nikogo straszyć, chcę tylko zwrócić uwagę aby korzystać z pięknej i słoneczne pogody rozsądnie.

Wpływ promieniowania na organizm i skórę

Na promieniowanie słoneczne składają się 3 rodzaje promieniowania: podczerwone IR, widzialne i promieniowanie UV.

- Promieniowanie IR - promieniowanie IR daje odczuwalne ciepło, to właśnie ono jest odpowiedzialne za powstawanie udaru słonecznego (może wywołać utratę przytomności);

-Promieniowanie widzialne - promieniowanie widzialne umożliwia widzenie barwne (po zmroku widzimy tylko w kolorach szarobiałych);

- Promieniowanie UV - promieniowanie UV powoduje rumień, oparzenia słoneczne oraz opaleniznę - wszystkie one należą do grupy wczesnych odczynów posłonecznych. Natomiast do późnych odczynów posłonecznych (nie widzimy ich od razu) zaliczamy fotostarzenie raz powstawanie zmian przednowotworowych i nowotworowych. Promieniowanie to dzielimy na UVA, UVB, UVC (ostatnie nie dociera do Ziemi, jest wychwytywane przez warstwę ozonową, stosuje się w lampach bakteriobójczych).

Promieniowanie UVA (320- 400 nm)

Promieniowanie to stanowi 95% promieniowania docierającego do powierzchni Ziemi. Poziom promieniowania nie jest zależny ani od pory roku, ani od pory dnia. Promieniowanie UVA przenika przez chmury i szyby okienne.  Penetruje dosyć głęboko, bo aż do skóry właściwej, a nawet tkanki podskórnej. To ono odpowiada za niszczenie włókien kolagenowych i sprężystych, co w konsekwencji prowadzi do powstania zmarszczek i spadku elastyczności  i jędrności skóry. Promieniowanie UVA powoduje też przebarwienia (długotrwałe, intensywne), odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne, a także działa kancerogennie. Promieniowanie to jest wykorzystywane w solariach oraz w dermatologii (fotochemioterapia).

Promieniowanie UVB (280- 320 nm)

Budowa skóry.

Powierzchnia skóry dorosłego człowieka ma około 1,5 do 2 m2. Masa jest zależna od grubości tkanki podskórnej, naskórek to około 0,5 kg, zaś skóra właściwa waży około 3 kg. Skóra składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Oczywiście zawiera także przydatki (gruczoły potowe i łojowe, włosy, paznokcie), naczynia krwionośne i chłonne oraz zakończenia nerwowe.

NASKÓREK

Naskórek to wielowarstwowy nabłonek, który ciągle ulega odnawianiu i keratynizacji oraz uczestniczy w powstawaniu tzw. przydatków skóry (czyli paznokci, gruczołów potowych czy też aparatu włosowo- łojowego). Naskórek składa się głownie z keratynocytów, a jego grubość waha się od 0,4 do 1,5 mm (w zależności od okolicy ciała). Poza keratynocytami znajdują się też inne komórki m.in. melanocyty (wytwarzające melaninę), komórki Langerhansa (komórki układu immunologicznego skóry) oraz oraz komórki Merkla. Okresowo (w pewnych patologicznych sytuacjach) mogą pojawić się w skórze także limfocyty T (tworzą wtedy wraz z komórkami Langerhansa układ immunologiczny skóry). Naskórek składa się z pięciu warstw: warstwa podstawna, warstwa kolczysta, warstwa ziarnista, warstwa jasna i warstwa rogowa. Ze względu na fakt, iż naskórek ciągle się złuszcza, to dolna warstwa tworzy nowe komórki, które przechodzą przez kolejne warstwy, aby ostatecznie w warstwie rogowej w postaci zrogowaciałych komórek oderwać się od powierzchni. Naskórek oddzielony jest od skóry błoną podstawną. Proces od podziału komórek do ich złuszczenia trwa około 28 dni (14 dni trwa przejście z warstwy podstwanej do warstwy rogowej, pozostałe 14 dni zajmuje komórkom przejście przez warstwę rogową do chwili złuszczenia).

Warstwa podstawna (stratum basale)

Warstwa podstawna, inaczej nazywana warstwą rozrodczą, zbudowana jest z jednego szeregu walcowatych komórek ściśle do siebie przylegających o jądrach silnie zasadochłonnych, które leżą bezpośrednio na błonie podstawnej. Komórki warstwy podstawnej wykazują aktywność mitotyczną, ale nie wszystkie komórki są zdolne do podziału (komórki macierzyste stanowią ok 5-10% populacji komórek warstwy rozrodczej, stanowią one niejako rezerwę komórek naskórka, bardzo powoli się dzielą i dają początek komórkom przejściowo namnażającym się, które stanowią około 50%, a pozostałe 40% to komórki postmitotyczne. W obrębie tej warstwy występują prekursory keratyn (cytokeratyny i tonofibryle). W tej warstwie znajdują się także melanocyty, komórki Langerhansa i komórki Merkela.

Komórki warstwy podstawnej:

- keratynocyty - stanowią około 90% komórek naskórka i są pochodzenia ektodermalnego. Wszystkie keratynocyty zawierają w sobie keratyny (filamenty pośrednie) i tworzą ze sobą połączenia - desmosomy (uwypuklenia błony komórkowej) lub za pośrednictwem półdesmosomów łączą się z błoną podstawną. Występuje około 30 rodzajów keratyn (20 w naskórku, 10 dla włosów). Keratynizacja jest procesem zachodzącym w miarę przesuwania się komórek do zewnętrznych warstw naskórka, który jest regulowany genetycznie.Etapem końcowym różnicowania keratynocytów jest powstanie korneocytu - komórka martwa.
- melanocyty - komórki barwnikowe, tworzą barwnik skóry melaninę. Melanina występuje w różnych kolorach: czarny, czerwony, żółty lub brązowy (w różnych typach skóry przeważają różne odcienie). Melanocyty znajdują się także w mieszku włosowym. Melanocyty mają długie wypustki, które sięgają górnych warstw naskórka i to właśnie przez nie przekazują melaninę do keratynocytów. Jeden melanocyt zaopatruje około 36 keratynocytów. Zadaniem melaniny jest ochrona skóry i organizmu przed skutkami promieniowania UV.
- komórki Langerhansa - komórki te odgrywają ważną rolę w mechanizmie późnej nadwrażliwości. Stanowią główny element tkanki limfatycznej związanej ze skórą (SALT). Ich ilość i aktywność może ulec obniżeniu (zmniejszeniu) na skutek promieniowania UV i rentgenowskiego - stanowi to poważne zagrożenie, ponieważ może prowadzić do zaburzenia mechanizmów nadzoru immunologicznego, a w konsekwencji sprzyjać rozwojowi nowotworów skóry.
- komórki Merkela - są szczególnym typem keratynocytów wykazującym czynność neuroendokrynną.

Warstwa kolczysta (stratum spinosum)

Warstwa kolczysta składa się z kilku rzędów (do 12) wielobocznych komórek, które ulegają spłaszczeniu przy przechodzeniu w kierunku powierzchni naskórka. Komórki nie przylegają już tak ściśle do siebie jak w warstwie podstawnej, oddzielone są od siebie przestrzeniami wypełnionymi desmogleiną (substancją mukopolisacharydowo- białkową). Desmogleina cementuje wypuklenia komórkowe odpowiadające dermosomom. Komórki warstwy kolczystej zachowują pełną żywotność pomimo braku możliwości podziału mitotycznego.

Warstwa podstawna i kolczysta są określane mianem warstwy Malpighiego - stanowią one żywy, czynny metabolicznie naskórek.

Warstwa ziarnista (stratum granulosum)

Warstwa ziarnista składa się z kilku szeregów wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach, które wypełnione są ziarnami keratohialiny (produktu pośredniego w procesie wytwarzania keratyny). W zależności od okolicy ciała i grubości naskórka, może składać się z jednego szeregu komórek (cienki naskórek) lub nawet 4 szeregów (w grubym naskórku).

Warstwa jasna (startum lucidum)

Warstwa jasna to tzw. strefa pośrednia - wąska warstwa położona pomiędzy warstwą ziarnistą, a warstwą rogową. Warstwa ta jest bezpostaciowa, zbudowana jest z eleidyny (homogenna substancja białkowa). Czasami warstwa ta jest pomijana - ja ją wymieniam ponieważ ma ona istotne znaczenie w zaburzeniach rogowacenia. Warstwa ta jest szczególnie wyraźna w grubym naskórku (np. dłoni czy podeszw).

Przekształcenie keratynocytów w korneocyty - zmiany te polegają na utracie jądra komórkowego i zawartości cytoplazy z wyjątkiem filamentów keratynowych i macierzy filagrynowej. Zmiany w jądrze komórkowym mają charakter apoptozy. W czasie przejścia komórek z warstwy ziarnistej do rogowej tracą one około 50-80 % suchej masy.

Warstwa rogowa (stratum corneum)

Warstwa rogowa zbudowana jest z dużej liczby martwych i zrogowaciałych komórek (wyglądają jak płaskie łuski). Wszystkie komórki warstwy rogowej wypełnione są białkiem - keratyną. Pełni ona bardzo ważną funkcję ochronną przed urazami mechanicznymi i chemicznymi. Warstwa złuszczających się komórek jest najbardziej powierzchowną warstwą - tutaj zachodzi ciągłe oddzielanie się jednych komórek od sąsiednich. Korneocyty dolnej części warstwy rogowej są grubsze i przylegają do siebie za pomocą zmodyfikowanych desmosomów.

PTS - płaszcz tłuszczowy skóry

Na powierzchni warstwy rogowej znajduje się płaszcz lipidowy, który jest mieszaniną  łoju (wydzielanego przez gruczoły łojowe) oraz lipidów pochodzących z komórek naskórka. PTS zawiera głównie: woski, tłuszcze kwasy tłuszczowe i węglowodory. Stężenie lipidów  w warstwie rogowej są następujące: 45% ceramidy, 25% cholesterol, 15% kwasy tłuszczowe oraz wolna sfingozyna, siarczan cholesterolu, estry cholesterolu, trójglicerydy. Grubość płaszcza tłuszczowego jest zmienna w różnych okresach  życia (w dużej mierze zależy od wydzielania gruczołów łojowych). PTS reguluje procesy wchłaniania i przenikania do skóry składników rozpuszczalnych w tłuszczach oraz ma ważną rolę w procesie utrzymania prawidłowego nawodnienia warstwy rogowej. Z cieniutką warstwą potu tworzy płaszcz hydrolipidowy. Okres całkowitego odtłuszczenia skóry trwa około 10 do 20 minut. Na odbudowę PTS skóra potrzebuje około godziny.

NMF (naturalny czynnik nawilżający)

Natural moisturizing factor - czynnik ten jest odpowiedzialny za utrzymanie elastyczności warstwy rogowej. W jego skład wchodzą głównie aminokwasy pochodzące z enzymatycznego rozkładu filagryny oraz ich pochodne, sole kwasu piroglutaminowego, kwasu mlekowego oraz mocznik. Najwięcej NMF znajduje się w komórkach leżących w środkowej warstwie rogowe j- komórki te mają największą zdolność do wiązania wody (większą niż te leżące głębiej). Prawidłowe uwodnienie warstwy rogowej naskórka wynosi około 10-12%. Obniżenie uwodnienia poniżej 10% powoduje, że skóra staje się szorstka, zaczyna się łuszczyć, zmniejsza się jej elastyczność oraz obniża się odporność na czynniki zewnętrzne.

SKÓRA WŁAŚCIWA

Pod naskórkiem znajduje się skóra właściwa (corium). Granica skórno- naskórkowa ma falisty przebieg. Naskórek łączy się ze skórą za pomocą błony podstawnej zbudowanej z białek i proteoglikanów produkowanych zarówno przez komórki naskórka jak i skóry właściwej. Skóra właściwa jest przymocowana do błony podstawnej przy pomocy włókien kolagenowych - kolagen typu VII - mocujących naskórek do skóry. Naskórek wnika wgłąb skóry właściwej w postaci sopli, a wyniosłości skóry powstałe pomiędzy soplami nazywa się brodawkami. Skóra właściwa w zależności od okolicy ciała osiąga grubość 0,3-2,4 mm. Pod błoną podstawną znajdują się liczne włosowate naczynia krwionośne i limfatyczne zaopatrujące naskórek w składniki odżywcze i odprowadzające szkodliwe substancje. W tkance łącznej skóry występują włókna kolagenu typu I i III, natomiast w błonach podstawnych naczyń oraz błonie podstawnej naskórka kolagen typu IV i laminina.  Kolagen jest białkiem budulcowym skóry właściwej, jest nierozciągliwy ale cechuje go pewna giętkość. Sieć kolagenowa zużywa się i regeneruje bardzo powoli. Ważny składnikiem skóry właściwej są włókna sprężyste zawierające elastynę. To właśnie one nadają skórze elastyczność i sprężystość. Elastyna także jest białkiem budulcowym skóry, jest bardzo elastyczna i rozciągliwa. Włókna elastyczne oplatają w skórze włókna kolagenowe i w ten sposób nadają jej sprężystość i rozciągliwość. Skóra właściwa składa się z dwóch warstw: zewnętrznej warstwy brodawkowej i wewnętrznej warstwy siateczkowej.

Warstwa brodawkowa

Warstwa brodawkowata graniczy z naskórkiem. Zbudowana jest z : włókien kolagenowych i sprężystych, pętli naczyniowych i ciałek dotykowych. Włókna tkanki łącznej są w tej warstwie splecione luźno, a miejsce miedzy nimi wypełniają właśnie naczynia włosowate, limfatyczne i zakończenia nerwowe. Warstwa ta zapewnia skórze rozciągliwość. Jej zadaniem jest zaopatrywanie naskórka w składniki odżywcze i odprowadzanie produktów metabolizmu oraz przekazywanie bodźców.

Warstwa siateczkowa

Warstwa siateczkowa jest zbudowana z grubych włókien kolagenowych, włókien nerwowych i naczyń włosowatych, znajdują się w niej także gruczoły potowe i łojowe i mieszki włosowe oraz żelopodobna substancja wypełniająca (wiązanie wody). Zapewnia skórze wytrzymałość i odporność na np. uderzenia, ucisk, pchnięcia.

Komórki skóry właściwej:

- fibroblasty - komórki łącznotkankowe, wytwarzają kolagen i elastynę
- histiocyty - są to tzw. wędrujące komórki tkanki łącznej, które mogą pochłaniać ciała obce (fagocytują je).
- komórki tuczne - wytwarzają histaminę i inne mediatory odkładane w komórkach tucznych. Uwalniane są one przy różnych reakcjach zapalnych (histamina rozszerza naczynia krwionośne i powoduj świąd);
- limfocyty - w warunkach prawidłowych występują w małej liczbie i stanowią podstawę układu immunologicznego skóry
- komórki i zakończenia nerwowe (gęsta sieć)- odbiera bodźce z zewnątrz: dotyk, temperaturę, ból np. zakończenia upostaciowione Meissnera oraz zakończenia upostaciowione Vatera- Paciniego.

Woda w połączeniu ze specjalnymi substancjami stanowi około 60% skóry właściwej. Najważniejszą z nich jest kwas hialuronowy (mukopolisacharyd), który wiąże wodę w ilościach wielokrotnie przekraczających jego masę. Ta zdolność wiązania wody umożliwia wypełnienie i napięcie sieci kolagenowej. Zdolność wiązania wody słabnie wraz z wiekiem, a to właśnie zawartość płynów jest w dużej mierze odpowiedzialna za jej prawidłowe napięcie.

Skóra zaopatrywana jest w tlen i składniki odżywcze przez dwie sieci naczyń krwionośnych: głęboka sieć naczyń znajduje się na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej, natomiast sieć powierzchniowa umiejscowiona jest w warstwie brodawkowej skóry właściwej. Obydwa systemy łączą się przy pomocy pionowych naczyń łącznych. Tętnice zaopatrują skórę w tlen i składniki odżywcze, żyły oraz naczynia limfatyczne odprowadzają produkty przemiany materii.

TKANKA PODSKÓRNA

W tkance podskórnej (subcutis) znajduje się prawie cały tłuszcz skórny. Tkankę podskórną tworzy luźna tkanka łączna zawierająca sieć naczyń kolagenowych, które tworzą komory wypełnione tkanką tłuszczową (zraziki tłuszczowe złożone z komórek tłuszczowych). W przestrzeniach międzyzrazikowych znajdują się również naczynia krwionośne i włókna nerwowe oraz części wydzielnicze gruczołów potowych . Do jej górnej części przylega skóra właściwa - nie widać jednak widocznego rozgraniczenia. Tkanka podskórna ma za zadanie chronić przed uciskiem czy uderzeniem głębiej położone narządy oraz umożliwia przesuwanie się skóry. Jej grubość ma ścisły związek z odżywianiem, ale mają na to wpływ również czynniki genetyczne, hormony oraz przemiana materii.

BŁONY ŚLUZOWE

W otoczeniu naturalnych otworów skóra przechodzi w błony śluzowe. Ich budowa jest praktycznie identyczna, jednak zamiast naskórka mają one wielowarstwowy nabłonek płaski, który jest zbudowany z dwóch warstw: podstawnej i kolczystej (warstwa komórek żywych).

Gruczoły potowe i łojowe, włosy i paznokcie zostaną omówione w osobnych wpisach.

Układ odpornościowy skóry.

fot. Jo Andre Johansen

Skóra pokrywa ciało i osłania ustrój od zewnątrz. Jej ogólna powierzchnia to ok 1,5- 2 m2. Skóra składa się z trzech warstw (naskórek, skóra właściwa i tkanka podskórna), a jej grubość waha się od 1,5-5 mm. Poza izolacją od środowiska zewnętrznego jedną z ważniejszych funkcji skóry jest mechaniczna osłona i obrona organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Stanowi ona bardzo ważny element odporności nieswoistej.

Mechanizmy obronne skóry przed mikroorganzmami:

- bariera naskórkowa;
- pH skóry (niskie, kwaśne);
- stopień nawodnienia skóry;
- bakteriostatyczne właściwości kwasów tłuszczowych;
oraz tkanka limfatyczna związana ze skórą będąca ważną częścią układu odpornościowego człowieka.

SALT, SIS

SALT (skin associated lymphoid tissue), czyli tkanka limfatyczna związana ze skórą, to zbiór komórek naskórka i skóry właściwej, które biorą udział w mechanizmach odpornościowych. Odgrywa ona istotna rolę w mechanizmach nadzoru immunologicznego. Innym określeniem tego zbioru komórek jest skrót SIS (układ odpornościowy skóry).
Komórki zaliczane do SALT:
- komórki dendrytyczne- należą do nich komórki Langerhansa;
- limfocyty T z receptorem TCR (gamma lub delta);
- keratynocyty;
- granulocyty, komórki tuczne, makrofagi.

Różnice między skórą męska a skórą kobiecą. Czy mężczyźni są "gruboskórni"?

Niby skóra mężczyzn i kobiet jest do siebie podobna, a jednak różna. Na pierwszy rzut oka męska skóra wydaje się grubsza i mniej wrażliwa od kobiecej. Nie jest to tylko "wydawanie się", bo przeprowadzone badania wykazują pewne głębsze różnice w fizjologii skóry, z których wynikają nieco inny przebieg procesu starzenia się skóry oraz odporność skóry na czynniki mechaniczne, chemiczne czy fizyczne.

Najbardziej istotne różnice pomiędzy skórą kobiet i mężczyzn:

- różny splot włókien kolagenowych - różne usieciowienie tkanki łącznej skóry właściwej;

- różne wytwarzanie hormonów i ich wpływ na skórę;

- różna zawartość tłuszczu w tkance podskórnej;

- inny przebieg starzenia się skóry;

Trądzik różowaty - objawy, przyczyny, leczenie.

Trądzik różowaty

Trądzik różowaty jest dość łagodną, ale niestety szpecącą chorobą skóry. Przebieg choroby jest przewlekły z okresami zaostrzeń i remisji. Choroba ta czterokrotnie częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Rosacea nigdy nie występuje u dzieci przed osiągnięciem dojrzałości płciowej, a dotyka głównie kobiet w średnim wieku (między 30 a 50 rokiem życia) o jasnej karnacji (jasne włosy i oczy) - wyjątkowo może wystąpić wcześniej (około 25 roku życia). Często wstępem do trądzika różowatego jest wzmożona reaktywność naczyniowa skóry. Pierwsze objawy postaci labilnej rumienia powstają około 20 roku życia, natomiast pierwsze zmiany naczyniowe najczęściej zaczynają być widoczne około 30 roku życia. Stan ten określa się jako prerosacea.

Trądzik różowaty występuje w następstwie zaburzeń naczynioruchowych na twarzy (bardzo rzadko dotyczy owłosionej skóry głowy, okolicy za uszami, szyi, czy dekoltu), a podłożem na którym się rozwija na ogół jest skóra łojotokowa. Nasilenie łojotoku jest uzależnione od tego jaki rodzaj cery posiada osoba dotknięta chorobą (bardzo znaczne nasienie łojotoku gdy występuje na podłożu cery tłustej, a rzadko minimalne nasilenie - gdy podłożem jest cera sucha). Na początku pojawia się napadowe zaczerwienienie pod wpływem emocji, zmian temperatury, pikantnych posiłków i po spożyciu alkoholu.

Trądzik różowaty - przyczyny

Niestety jak dotąd przyczyna nie została jednoznacznie ustalona. Można jedynie wymienić czynniki usposabiające do jego wystąpienia:
- predyspozycje genetyczne;
- zaburzenia endokrynologiczne (hormonalne) szczególnie gruczołów płciowych - nie występuje przed osiągnięciem dojrzałości płciowej, zaostrzenie choroby obserwuje się w czasie trwania miesiączki i podczas menopauzy;
- alergie;
- nadciśnienie tętnicze;
- za jedną z możliwych przyczyn uważa się zaburzenia naczynioruchowe (objaw łatwego rumienienia się - wrażliwość układu nerwowego na czynniki zewnętrzne tj. promieniowanie UV, stres, wysoka temperatura, niesprzyjające warunki atmosferyczne, pikantne potrawy, alkohol, nieodpowiednie kosmetyki);

Budowa i funkcje gruczołów potowych.

Gruczoły potowe - budowa i rola

Ich główną rolą jest wydzielanie potu i udział w procesach termoregulacji. Ponadto gruczoły te biorą też udział w oczyszczaniu organizmu (z niektórych metabolitów i składników np. mocznika, leków, witamin, jonów sodu czy potasu). Można powiedzieć, że biorą również udział w procesie komunikacji (chemicznej) na tle seksualnym (feromony).

Gruczoły potowe są gruczołami cewkowymi. Wyróżniamy 2 rodzaje gruczołów potowych: gruczoły ekrynowe (wydzielają substancję - pot bez zniszczenia komórek gruczołowych) oraz gruczoły apokrynowe ( w trakcie czynności wydzielniczych wydalają także część komórki).

Gruczoły potowe ekrynowe

Rozwijają się już w 4 lub 5 miesiącu życia płodowego. Gruczoły tego rodzaju są czynne od urodzenia. Na powierzchni całego ciała jest ich około 2 milionów (ich liczba jest niezmienna od urodzenia aż do śmierci) - najwięcej na wewnętrznych powierzchniach dłoni i na podeszwach, a także na obszarze przedniej i tylnej rynny potowej (przednia rynna przebiega na tułowiu między piersiami, natomiast tylna pomiędzy łopatkami).  Nie występują na wargach, wargach sromowych, łechtaczce, żołędzi prącia i w łożysku paznokcia.
Są cewkowatymi uwypukleniami naskórka wgłąb skóry właściwej. Część wydzielnicza znajdują się głęboko w skórze właściwej, a ich przewód wyprowadzający (skręcony - wyglądem przypomina korkociąg) ma ujście na powierzchni skóry.

Jakie funkcje pełni skóra?

fot. Jo Andre Johansen

Przed wyborem najlepszego sposobu pielęgnacji skóry warto najpierw zapoznać się bliżej z budową i właściwościami skóry.

Skóra jest narządem pokrywającym i osłaniającym ustrój. Powierzchnia skóry dorosłego człowieka ma około 1,5-2 m2, a jej grubość waha się w granicach od 0,5 do 4 mm (najcieńsza skóra na powiekach, najgrubsza na piętach). Najbardziej z wszystkich zmienia się grubość naskórka (najgrubszy na podeszwie stóp i na wewnętrznej części dłoni) i tkanki podskórnej, natomiast grubość skóry właściwej jest praktycznie bez zmian. Masa skóry łącznie z tkanką podskórna wynosi około 18 kg (na naskórek przypada około 0,5 kg, skóra właściwa to około 3 kg, resztę stanowi tkanka podskórna).

Skóra składa się z trzech warstw (od zewnątrz) są to:
- naskórka (epidermis);
- skóry właściwej(dermis, corium);
- tkanki podskórnej (subcutis);

Ponadto skóra posiada naczynia krwionośne, chłonne, zakończenia nerwowe oraz liczne twory (przydatki skóry) do których zaliczamy gruczoły potowe (ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, włosy i paznokcie.

Funkcje skóry:

Rozstępy. Przyczyny powstawania, profilaktyka i metody usuwania rozstępów

Dzisiaj trochę informacji o rozstępach - problemie powszechnym, a nadal uważanym za wstydliwy. Niestety jest on częstym powodem naszych kompleksów (nie powoduje natomiast problemów zdrowotnych), bo każda z nas pragnie mieć piękne, gładkie i jędrne ciało. Można powiedzieć, że jest po prostu naszym subiektywnym defektem kosmetycznym. Wbrew powszechnym opiniom problem ten nie dotyczy tylko przyszłych i młodych mam, ale o tym za chwilę.

Rozstępy - rodzaje, lokalizacja i usuwanie rozstępów

Rozstępy to wrzecionowate, linijne pasma ścieńczałej, pomarszczonej skóry, wyglądem przypominające blizny, przebiegające równolegle do siebie (lub promieniście), zazwyczaj symetrycznie po obu stronach ciała. Są to blizny powstałe w warstwie skóry właściwej. Są one spowodowane nieprawidłowym działaniem białek, które są odpowiedzialne za elastyczność, jędrność i sprężystość skóry ( elastyna i kolagen). W takiej sytuacji dochodzi do uszkodzenia siateczki z włókien kolagenowych, a w konsekwencji do rozerwania jej (wtedy na skórze pojawiają się rozstępy). Skóra w miejscu występowania rozstępów jest pozbawiona przydatków (włosów, gruczołów łojowych i potowych).

Problem jest dość powszechny - szacuje się że problem dotyczy 70% młodych dziewcząt, a pośród młodych mam dotyczy już 90 % kobiet. Bardziej predysponowane do powstawania rozstępów są młode kobiety o jasnej karnacji - ze względu na zazwyczaj delikatniejszą i cieńszą skórę. Żeby było sprawiedliwie sprawa ta nie dotyczy tylko kobiet (oczywiście u mężczyzn ze względu na mocniejszą, grubszą budowę skóry występuje rzadziej), bo występowanie rozstępów stwierdza się u około 40% chłopców w okresie dojrzewania. Rozstępy pojawiają się też u osób otyłych oraz po stosowaniu steroidów ogólnie lub miejscowo. U tej samej osoby wraz z wiekiem tendencja do powstawania nowych zmian maleje (np. w drugiej ciąży zazwyczaj mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia rozstępów niż w pierwszej).